Ολοκαύτωμα

Συντάκτης: Πάνου Δημήτριος, Εκπαιδευτικός ΠΕ70

Την Παρασκευή 27 Ιανουαρίου 2017 κατά τη διάρκεια του πρώτου διδακτικού δίωρου στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του Σχολείου μας οι μαθητές και μαθήτριες των Δ΄, Ε΄ και ΣΤ΄ τάξεων συμμετείχαν σε εκδήλωση μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος. Ο δάσκαλος κ. Πάνου Δημήτριος παρουσίασε μέσα από πλούσιο κινηματογραφικό και φωτογραφικό υλικό τα γεγονότα που οδήγησαν το Ναζιστικό κόμμα στην εξουσία και τον Αδόλφο Χίτλερ στο αξίωμα του Καγκελάριου της Γερμανίας, τις διώξεις και τις διακρίσεις σε βάρος εθνικών, κοινωνικών, πολιτικών και θρησκευτικών ομάδων και ανέλυσε το ζήτημα της «τελικής λύσης» όπως ονομάστηκε, που οδήγησε στον αφανισμό 6 εκατομμυρίων ανθρώπων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, μέσα στον παραλογισμό που ονομάστηκε Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος που στοίχισε τη ζωή σε περίπου 50 εκατομμύρια ανθρώπους… Ξεχωριστή μνεία έγινε σε Έλληνες Χριστιανούς που με κίνδυνο της ζωής τους έσωσαν χιλιάδες Εβραίους Έλληνες από τα στρατόπεδα του θανάτου αλλά και στην κοινότητα των Εβραίων της Καβάλας που ουσιαστικά έπαψε να υπάρχει μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο με τη σύλληψη και την μεταφορά 1484 μελών της στα στρατόπεδα συγκέντρωσης…

Τελειώνοντας την εκδήλωση, τα παιδιά σε κύκλους συζητήσεων που έγιναν, εξέφρασαν τη λύπη τους και ευχήθηκαν η ανθρωπότητα να μη ζήσει ποτέ πια τον πόλεμο και την αγριότητα που αυτός φέρνει…

Η νύχτα των Κρυστάλλων

Τη νύχτα της 9ης Νοεμβρίου 1938 ξέσπασαν βίαια επεισόδια εναντίον των Εβραίων σε όλο το Ράιχ. Αυτά τα επεισόδια φάνηκαν να είναι αυθόρμητες πράξεις βίας που προκλήθηκαν από την οργή των Γερμανών για τη δολοφονία ενός Γερμανού αξιωματούχου στο Παρίσι από έναν Εβραίο έφηβο. Στην πραγματικότητα, ο Γερμανός Υπουργός Προπαγάνδας Γιόζεφ Γκέμπελς και άλλοι Ναζί είχαν οργανώσει προσεκτικά τα πογκρόμ. Μέσα σε δύο ημέρες πυρπολήθηκαν πάνω από 250 συναγωγές, καταστράφηκαν και λεηλατήθηκαν πάνω από 7.000 εβραϊκές επιχειρήσεις, σκοτώθηκαν δεκάδες Εβραίοι, λεηλατήθηκαν εβραϊκά κοιμητήρια, σχολεία και σπίτια, ενώ η αστυνομία και το πυροσβεστικό σώμα παρακολουθούσαν τα δρώμενα παραμένοντας αμέτοχοι θεατές. Τα πογκρόμ έγιναν γνωστά ως «Kristallnacht», δηλαδή η «Νύχτα των Κρυστάλλων» εξαιτίας των σπασμένων γυαλιών από τις βιτρίνες που γέμιζαν τους δρόμους.

Την επομένη των πογκρόμ, 30.000 Γερμανοεβραίοι άνδρες συλλήφθηκαν επειδή είχαν διαπράξει το «έγκλημα» να είναι Εβραίοι. Τους έστειλαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου εκατοντάδες έχασαν τη ζωή τους. Επίσης ορισμένοι Εβραίοι άνδρες συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν σε τοπικές φυλακές. Δεν επιτράπηκε στις επιχειρήσεις που ανήκαν σε Εβραίους να επαναλειτουργήσουν παρά μόνο υπό μη-εβραϊκή διεύθυνση. Στους Εβραίους επιβλήθηκε απαγόρευση κυκλοφορίας, γεγονός που περιόρισε τις ώρες κατά τις οποίες μπορούσαν να βρίσκονται εκτός σπιτιού.

Μετά τη «Νύχτα των Κρυστάλλων» η ζωή έγινε ακόμη πιο δύσκολη για τα παιδιά και τους Εβραίους εφήβους στη Γερμανία και την Αυστρία. Ενώ ήδη δεν τους επιτρεπόταν η είσοδος σε μουσεία, δημόσιες παιδικές χαρές και σε πισίνες, πλέον εκδιώχτηκαν και από τα δημόσια σχολεία. Οι νεαροί Εβραίοι, όπως και οι γονείς τους, ζούσαν υπό καθεστώς απόλυτου φυλετικού διαχωρισμού στη Γερμανία. Φτάνοντας σε απόγνωση, πολλοί ενήλικες Εβραίοι αυτοκτόνησαν. Οι περισσότερες οικογένειες κατέβαλαν απεγνωσμένες προσπάθειες να εγκαταλείψουν τη χώρα.

Βασικές ημερομηνίες

28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1938
Η ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΑΠΕΛΑΥΝΕΙ ΤΟΥΣ ΠΟΛΩΝΟΕΒΡΑΙΟΥΣ
Περίπου 17.000 Πολωνοεβραίοι απελαύνονται από τη Γερμανία και αναγκάζονται να διασχίσουν τα σύνορα και να περάσουν στην Πολωνία. Η Πολωνία δεν επιτρέπει στους Εβραίους να μπουν στο έδαφός της. Οι περισσότεροι απελαθέντες βρέθηκαν παγιδευμένοι στην ουδέτερη ζώνη μεταξύ Γερμανίας και Πολωνίας κοντά στην πόλη Zbaszyn. Μεταξύ των απελαθέντων ήταν και οι γονείς του Herschel Grynszpan, ενός 17χρονου Πολωνοεβραίου που ζούσε στο Παρίσι.

7 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1938
ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΗΣ ΔΟΛΟΦΟΝΕΙΤΑΙ ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ
Ο Herschel Grynszpan, ένας 17χρονος Πολωνοεβραίος που ζούσε στο Παρίσι, πυροβολεί τον Ernst vom Rath, έναν διπλωμάτη, επιτετραμμένο στη γερμανική πρεσβεία στο Παρίσι. Προφανώς ο Grynszpan προέβη στην ενέργεια αυτή από απόγνωση για τη μοίρα των γονιών του, οι οποίοι βρίσκονταν παγιδευμένοι μαζί με άλλους Πολωνοεβραίους απελαθέντες στην ουδέτερη ζώνη μεταξύ Γερμανίας και Πολωνίας. Οι Ναζί εκμεταλλεύτηκαν τη δολοφονική επίθεση για να ρίξουν λάδι στη φωτιά του αντισημιτικού πάθους, ισχυριζόμενοι ότι ο Grynszpan δεν είχε δράσει μόνος του, αλλά υπήρχε μια ευρύτερη εβραϊκή συνωμοσία εναντίον της Γερμανίας. Ο Vom Rath εξέπνευσε δύο ημέρες αργότερα.

9 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1938
Ο ΙΩΣΗΦ ΓΚΕΜΠΕΛΣ ΑΠΑΙΤΕΙ ΡΙΖΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
Ο Γερμανός Υπουργός Προπαγάνδας Γιόζεφ Γκέμπελς εκφωνεί έναν παθιασμένο αντισημιτικό λόγο ενώπιον των πιστών μελών του ναζιστικού κόμματος στο Μόναχο. Τα μέλη του κόμματος είχαν συγκεντρωθεί για να τιμήσουν την επέτειο του αποτυχημένου Putsch των Ναζί το 1923 (ήταν η πρώτη προσπάθεια του Αδόλφου Χίτλερ να καταλάβει την εξουσία). Μετά το λόγο, οι αξιωματούχοι των Ναζί διέταξαν τα Τάγματα Εφόδου (SA) και άλλες ομάδες του κόμματος να επιτεθούν στους Εβραίους και να καταστρέψουν τα σπίτια, τις επιχειρήσεις και τους τόπους λατρείας τους. Τα βίαια επεισόδια εναντίον των Εβραίων συνεχίστηκαν μέχρι τις πρωινές ώρες της 10ης Νοεμβρίου και έγιναν γνωστά ως η «Νύχτα των Κρυστάλλων». Δεκάδες Εβραίοι έχασαν τη ζωή τους και δεκάδες χιλιάδες συνελήφθησαν και εκτοπίστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.

12 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1938
ΟΙ ΝΑΖΙ ΕΠΙΒΑΛΛΟΥΝ ΠΡΟΣΤΙΜΟ ΣΤΗΝ ΕΒΡΑΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ
Το ναζιστικό κράτος επιβάλλει πρόστιμο ενός δισεκατομμυρίου μάρκων του Ράιχ (Reichsmark, δηλαδή 400.000.000 δολαρίων ΗΠΑ) στην εβραϊκή κοινότητα της Γερμανίας. Οι Εβραίοι διατάχθηκαν να καθαρίσουν και να επισκευάσουν τις ζημιές που προκλήθηκαν από το πογκρόμ. Δεν τους επιτράπηκε να διεκδικήσουν αποζημίωση για τις ζημιές που υπέστησαν. Αντιθέτως, το κράτος κατέσχεσε τις πληρωμές που όφειλαν να καταβάλουν οι ασφαλιστικές εταιρείες στους Εβραίους ιδιοκτήτες. Στον απόηχο του πογκρόμ, οι Εβραίοι αποκλείστηκαν συστηματικά από όλους τους τομείς του δημόσιου βίου στη Γερμανία.

Η τελική λύση

Στις 20 Ιανουαρίου 1942, δεκαπέντε υψηλόβαθμα στελέχη του ναζιστικού κόμματος και κορυφαίοι εκπρόσωποι της γερμανικής κυβέρνησης συναντήθηκαν στο πλαίσιο μιας σημαντικής διάσκεψης. Η διάσκεψη πραγματοποιήθηκε σε μια πλούσια συνοικία του Βερολίνου σε μια βίλα δίπλα από μια λίμνη γνωστή ως Βάνζεε. Ο Ράινχαρντ Χάιντριχ, δεύτερος στην ιεραρχία των SS μετά τον Χάινριχ Χίμλερ, διοργάνωσε μια διάσκεψη για να συζητηθεί η «τελική λύση» στο ζήτημα των Εβραίων της Ευρώπης. Στη συνάντηση συμμετείχαν σημαντικά στελέχη της κυβέρνησης εκτός των SS των οποίων η συνεργασία ήταν απαραίτητη, όπως οι γραμματείς του Υπουργείου Εξωτερικών και του Υπουργείου Δικαιοσύνης.

Η «τελική λύση» ήταν η κωδική ονομασία των Ναζί για την εσκεμμένη, προσεκτικά σχεδιασμένη εξολόθρευση -ή γενοκτονία- όλων των Εβραίων της Ευρώπης. Οι Ναζί χρησιμοποιούσαν τον ασαφή όρο «τελική λύση» για να αποκρύψουν την πολιτική των μαζικών δολοφονιών από τον υπόλοιπο κόσμο. Στην πράξη, οι συμμετέχοντες στη συνάντηση στο Βάνζεε συζήτησαν για μεθόδους δολοφονίας, για εκκαθαρίσεις και για «εξόντωση».

Η Διάσκεψη του Βάνζεε, όπως έμεινε στην ιστορία, δεν σηματοδότησε την απαρχή της «Τελικής Λύσης». Τα τάγματα θανάτου είχαν ήδη αρχίσει τη σφαγή των Εβραίων στην κατεχόμενη Σοβιετική Ένωση. Η Διάσκεψη του Βάνζεε ήταν μάλλον ο τόπος όπου η «τελική λύση» αποκαλύφθηκε επισήμως σε κορυφαία στελέχη εκτός του ναζιστικού κόμματος, τα οποία επρόκειτο να συμβάλλουν στη μεταφορά των Εβραίων από όλα τα μέρη της υπό γερμανική κατοχή Ευρώπης προς τα στρατόπεδα «εξόντωσης» των SS στην Πολωνία. Κανείς από τους παρισταμένους στο Βάνζεε δεν έφερε αντιρρήσεις στην πολιτική που ανακοινώθηκε. Ποτέ άλλοτε ένα σύγχρονο κράτος δε δεσμεύτηκε έτσι για τη δολοφονία ενός ολόκληρου λαού.

Βασικές ημερομηνίες

22 ΙΟΥΝΙΟΥ 1941
ΔΟΛΟΦΟΝΙΕΣ ΔΙΑΠΡΑΤΤΟΝΤΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΗ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ
Οι γερμανικές μονάδες ειδικών καθηκόντων (Einsatzgruppen), που ονομάζονταν και τάγματα θανάτου, αναλαμβάνουν τη δολοφονία Εβραίων κατά τη διάρκεια της εισβολής στη Σοβιετική Ένωση. Αυτές οι μονάδες ακολουθούν το γερμανικό στρατό καθώς προελαύνει βαθιά στο σοβιετικό έδαφος και διεξάγουν επιχειρήσεις μαζικών δολοφονιών. Αρχικά τα τάγματα θανάτου εκτελούσαν κυρίως άνδρες εβραϊκής καταγωγής. Σύντομα όμως, όπου πήγαιναν τα τάγματα θανάτου εκτελούσαν όλους τους Εβραίους, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη ηλικία ή φύλο. Την άνοιξη του 1943, τα τάγματα θανάτου είχαν πλέον δολοφονήσει περισσότερους από ένα εκατομμύριο Εβραίους και δεκάδες χιλιάδες παρτιζάνους, Ρομά (Τσιγγάνους) και Σοβιετικούς πολιτικούς αξιωματούχους.

3 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1941
ΞΕΚΙΝΟΥΝ ΔΟΚΙΜΑΣΤΙΚΑ ΟΙ ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ ΣΕ ΘΑΛΑΜΟΥΣ ΑΕΡΙΩΝ ΣΤΟ ΑΟΥΣΒΙΤΣ
Πραγματοποιούνται δοκιμαστικά εκτελέσεις στον θάλαμο αερίων του Άουσβιτς 1, του κεντρικού στρατοπέδου στο Άουσβιτς της νότιας Πολωνίας. 600 Σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου και 250 άρρωστοι και εξασθενημένοι κρατούμενοι οδηγούνται δια της βίας σε έναν πειραματικό θάλαμο αερίων. Οι Γερμανοί δοκίμασαν τη φονικότητα του αερίου Zyklon B. «Zyklon B» ήταν η εμπορική ονομασία του αερίου που παραγόταν από κρυσταλλικά σφαιρίδια υδροκυανίου, το οποίο συνήθως χρησιμοποιούσαν ως εντομοκτόνο. Η «επιτυχία» αυτών των πειραμάτων οδήγησε στην υιοθέτηση του Zyklon B ως του δηλητηριώδους αερίου για το κέντρο εξόντωσης Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Οι μαζικές δολοφονίες ξεκίνησαν εκεί τον Ιανουάριο του 1942.

8 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1941
ΑΡΧΙΖΕΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΞΟΝΤΩΣΗΣ ΚΕΛΜΝΟ
Το Κέλμνο βρίσκεται περίπου 48 χλμ. βορειοδυτικά του Λοτζ. Ήταν το πρώτο ναζιστικό στρατόπεδο στο οποίο χρησιμοποιήθηκαν δηλητηριώδη αέρια για μαζικές δολοφονίες. Τα θύματα που είχαν εκτοπιστεί στο στρατόπεδο οδηγούνταν δια της βίας σε φορτηγά-θαλάμους αερίων. Ένας σωλήνας τροφοδοτούσε τα αέρια της εξάτμισης του φορτηγού στην ερμητικά κλειστή καρότσα, στην οποία χωρούσαν 50 ή και 70 άτομα. Μόλις το μονοξείδιο του άνθρακα σκότωνε όσους βρίσκονταν στην καρότσα, οδηγούσαν το φορτηγό και το άδειαζαν σε ομαδικούς τάφους. Στο Κέλμνο χρησιμοποιούσαν τρία φορτηγά-θαλάμους αερίων, ενώ τουλάχιστον 152.000 άνθρωποι δολοφονήθηκαν εκεί έως τα μέσα Ιουλίου 1944.

Άουσβιτς

Το Άουσβιτς ήταν το μεγαλύτερο στρατόπεδο που δημιουργήθηκε από τους Γερμανούς. Ήταν ένα σύμπλεγμα στρατοπέδων, που περιελάμβανε στρατόπεδο συγκέντρωσης, εξόντωσης και καταναγκαστικής εργασίας. Βρισκόταν κοντά στην Κρακοβία της Πολωνίας. Τρία μεγάλα στρατόπεδα συνιστούσαν το σύμπλεγμα στρατοπέδων του Άουσβιτς: Το Άουσβιτς I, το Άουσβιτς ΙΙ (Μπίρκεναου) και το Άουσβιτς ΙΙΙ (Μόνοβιτς). Περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στο Άουσβιτς, εκ των οποίων εννέα στους δέκα ήταν Εβραίοι. Οι τέσσερις μεγαλύτεροι θάλαμοι αερίων μπορούσαν να χωρέσουν ο καθένας 2.000 ανθρώπους τη φορά.

Μία πινακίδα πάνω από την είσοδο του στρατοπέδου έγραφε ARBEIT MACHT FREI, που σημαίνει «η εργασία ελευθερώνει»· στην πραγματικότητα, το αντίθετο ήταν αλήθεια. Η εργασία έγινε ακόμη μία μορφή γενοκτονίας που οι Ναζί αποκαλούσαν «εξόντωση μέσω της δουλειάς».

Τα θύματα που απέφευγαν τον άμεσο θάνατο και επιλέγονταν για εργασία συστηματικά απογυμνώνονταν από την προσωπική τους ταυτότητα. Τους ξύρισαν τα μαλλιά και χάραξαν έναν αριθμό μητρώου με τατουάζ στον αριστερό τους πήχη. Οι άνδρες υποχρεώνονταν να φορούν κουρελιασμένα παντελόνια και σακάκια με ρίγες και οι γυναίκες φορούσαν φορέματα εργασίας. Και στους δύο δίνονταν παπούτσια ακατάλληλα για τα πόδια τους, σε κάποιες περιπτώσεις τσόκαρα. Δεν είχαν άλλα ρούχα και κοιμόνταν με τα ίδια ρούχα που φορούσαν για να δουλέψουν.

Κάθε ημέρα ήταν ένας αγώνας επιβίωσης κάτω από ανυπόφορες συνθήκες. Οι κρατούμενοι διέμεναν σε πρωτόγονους κοιτώνες που δεν είχαν παράθυρα και χωρίς μόνωση για τη ζέστη ή το κρύο. Δεν υπήρχαν τουαλέτες, μόνο ένας κουβάς. Κάθε κοιτώνας διέθετε περίπου 36 ξύλινες κουκέτες και οι κρατούμενοι στριμώχνονταν ανά πέντε ή έξι κατά μήκος της ξύλινης σανίδας. Έως και 500 κρατούμενοι στοιβάζονταν σε έναν μόνο κοιτώνα.
Οι κρατούμενοι ήταν πάντοτε πεινασμένοι. Το φαγητό αποτελούνταν από νερωμένη σούπα με σάπια λαχανικά και κρέας, μερικές ουγγιές ψωμί, λίγη μαργαρίνη, τσάι, και ένα πικρό ποτό που ήταν παρόμοιο με τον καφέ. Η διάρροια ήταν κοινή. Οι άνθρωποι καθώς ήταν εξασθενημένοι από την αφυδάτωση και την πείνα, έπεφταν εύκολα θύματα των μολυσματικών ασθενειών που εξαπλώνονταν στο στρατόπεδο.

Κάποιοι κρατούμενοι εργάζονταν ως καταναγκαστικοί εργάτες μέσα στο στρατόπεδο, για παράδειγμα στην κουζίνα ή σαν κουρείς. Οι γυναίκες συχνά ξεχώριζαν τους σωρούς από παπούτσια, ρούχα και άλλα υπάρχοντα των φυλακισμένων, τα οποία θα στέλνονταν πίσω στη Γερμανία για να χρησιμοποιηθούν εκεί. Οι αποθήκες στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου, που βρίσκονταν κοντά σε δύο από τα κρεματόρια, ονομάζονταν «Καναδάς», επειδή οι Πολωνοί θεωρούσαν πολύ πλούσια αυτή τη χώρα. Στο Άουσβιτς, όπως σε εκατοντάδες άλλα στρατόπεδα στο Ράιχ και την κατεχόμενη Ευρώπη όπου οι Γερμανοί χρησιμοποιούσαν εργάτες που εργάζονταν σε καταναγκαστικά έργα, οι φυλακισμένοι εργάζονταν επίσης έξω από τα στρατόπεδα, σε ανθρακωρυχεία και λατομεία πέτρας, και σε κατασκευαστικά έργα, σκάβοντας σήραγγες και κανάλια. Κάτω από ένοπλη φρούρηση, απομάκρυναν με φτυάρια το χιόνι από τους δρόμους και καθάριζαν τα συντρίμμια από τους δρόμους και τις πόλεις που πλήττονταν από αεροπορικές επιδρομές. Μεγάλος αριθμός εργατών που εργάζονταν σε καταναγκαστικά έργα χρησιμοποιούνταν τελικά σε εργοστάσια παραγωγής όπλων και άλλων αγαθών που στήριζαν την πολεμική προσπάθεια των Γερμανών. Πολλές ιδιωτικές εταιρείες, όπως η I. G. Farben και η Bavarian Motor Works (BMW), που παρήγαγαν μηχανές αυτοκινήτων και αεροπλάνων, επιδίωκαν διακαώς τη χρήση φυλακισμένων ως πηγή φθηνής εργασίας.

Η απόδραση από το Άουσβιτς ήταν σχεδόν αδύνατη. Ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα περικύκλωναν τόσο το στρατόπεδο συγκέντρωσης όσο και το κέντρο εξόντωσης. Φρουροί, εξοπλισμένοι με πολυβόλα και αυτόματα τουφέκια, φυλούσαν σκοπιά στα πολλά παρατηρητήρια. Οι ζωές των φυλακισμένων ελέγχονταν ολοκληρωτικά από τους φρουρούς τους, που από καπρίτσιο μπορούσαν να τους τιμωρήσουν σκληρά. Οι φυλακισμένοι κακομεταχειρίζονταν επίσης από άλλους κρατούμενους που είχαν επιλεχθεί για να επιβλέπουν τους υπόλοιπους με αντάλλαγμα ειδικές χάρες από τους φρουρούς.

Απάνθρωπα «ιατρικά πειράματα» διεξάγονταν στο Άουσβιτς. Άνδρες, γυναίκες, και παιδιά χρησιμοποιούνταν ως πειραματόζωα. Ο γιατρός των SS Δρ. Γιόζεφ Μένγκελε πραγματοποίησε επώδυνα και τραυματικά πειράματα σε νάνους και δίδυμα αδέλφια, συμπεριλαμβανομένων μικρών παιδιών. Ο στόχος αυτών των πειραμάτων ήταν να βρεθούν καλύτερες ιατρικές θεραπείες για τους Γερμανούς στρατιώτες και αεροπόρους. Άλλα πειράματα είχαν στόχο τη βελτίωση των μεθόδων στείρωσης των ανθρώπων που οι Ναζί θεωρούσαν κατώτερους. Πολλοί άνθρωποι πέθαναν στη διάρκεια των πειραμάτων. Άλλοι δολοφονήθηκαν μετά την ολοκλήρωση της «έρευνας» και τα όργανά τους αφαιρέθηκαν για περαιτέρω μελέτη.

Οι περισσότεροι κρατούμενοι στο Άουσβιτς επιζούσαν μόνο μερικές εβδομάδες ή μήνες. Όσοι ήταν πολύ άρρωστοι ή αδύναμοι για να εργαστούν καταδικάζονταν σε θάνατο στους θαλάμους αερίων. Κάποιοι αυτοκτονούσαν πέφτοντας επάνω στα ηλεκτροφόρα σύρματα. Άλλοι έμοιαζαν με κινούμενα πτώματα με κατεστραμμένο σώμα και ηθικό. Άλλοι κρατούμενοι, ωστόσο, ήταν αποφασισμένοι να παραμείνουν ζωντανοί.

Βασικές ημερομηνίες

20 ΜΑΪΟΥ 1940
ΑΝΟΙΓΕΙ ΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΑΟΥΣΒΙΤΣ Ι
Το Άουσβιτς Ι, το κύριο στρατόπεδο του συμπλέγματος στρατοπέδων του Άουσβιτς, ήταν το πρώτο που δημιουργήθηκε κοντά στο Οσβιέτσιμ. Η κατασκευή ξεκίνησε τον Μάιο του 1940 στο προάστιο Zasole του Οσβιέτσιμ, σε στρατώνες πυροβολικού που χρησιμοποιούνταν από τον πολωνικό στρατό. Το στρατόπεδο επεκτεινόταν συνεχώς με τη χρήση καταναγκαστικής εργασίας. Παρά το ότι το Άουσβιτς Ι ήταν πρωταρχικά ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης, που εξυπηρετούσε ποινική λειτουργία, διέθετε επίσης ένα θάλαμο αερίων και κρεματόριο. Ένας αυτοσχέδιος θάλαμος αερίων βρισκόταν στο υπόγειο της φυλακής (Μπλοκ 11). Αργότερα, ένας θάλαμος αερίων κατασκευάστηκε στο κρεματόριο.

8 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1941
ΕΝΑΡΞΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΥ ΑΟΥΣΒΙΤΣ ΙΙ (ΜΠΙΡΚΕΝΑΟΥ)
Ξεκινά στην Brzezinka η κατασκευή του Άουσβιτς ΙΙ, ή Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Από τα τρία στρατόπεδα που δημιουργήθηκαν στο Οσβιέτσιμ ως μέρος του συμπλέγματος στρατοπέδων του Άουσβιτς, το Άουσβιτς-Μπίρκεναου διέθετε το μεγαλύτερο πληθυσμό φυλακισμένων. Διαιρούνταν σε εννέα τμήματα που χωρίζονταν μεταξύ τους με ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα και περιπολούνταν από φρουρούς των SS και σκυλιά. Το στρατόπεδο περιελάμβανε τμήματα για γυναίκες, άνδρες, Ρομά (Τσιγγάνους) και οικογένειες που είχαν απελαθεί από το γκέτο του Τερεζίενσταντ. Το Άουσβιτς-Μπίρκεναου έπαιξε κεντρικό ρόλο στο σχέδιο των Γερμανών για την εξολόθρευση των Εβραίων της Ευρώπης. Τέσσερα μεγάλα κτίρια κρεματορίων κατασκευάστηκαν μεταξύ Μαρτίου και Ιουνίου του 1943. Κάθε ένα είχε τρία τμήματα: μια περιοχή έκδυσης, ένα μεγάλο θάλαμο αερίων και κλιβάνους κρεματορίου. Οι δολοφονίες με αέρια συνεχίστηκαν μέχρι τον Νοέμβριο του 1944.

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1942
ΑΝΟΙΓΕΙ ΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΑΟΥΣΒΙΤΣ ΙΙΙ
Οι Γερμανοί δημιούργησαν το Άουσβιτς ΙΙΙ, επίσης γνωστό ως Μπούνα ή Μόνοβιτς, στο Monowice για να παρέχει εργάτες που εργάζονται σε καταναγκαστικά έργα για τις εργασίες συνθετικών ελαστικών στην Μπούνα (ιδιοκτησίας της γερμανικής κοινοπραξίας I.G. Farben). Η I.G. Farben επένδυσε περισσότερα από 700 εκατομμύρια μάρκα του Ράιχ (Reichsmarks), δηλαδή περίπου 1,4 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 1942, στο Άουσβιτς ΙΙΙ. Οι κρατούμενοι που επιλέγονταν για καταναγκαστική εργασία καταγράφονταν και σημαδεύονταν με τατουάζ με αριθμούς αναγνώρισης στον αριστερό τους βραχίονα στο Άουσβιτς Ι. Στη συνέχεια υποβάλλονταν σε καταναγκαστική εργασία στο Άουσβιτς ή σε ένα από τα πολλά μικρότερα στρατόπεδα που ήταν προσκείμενα στο Άουσβιτς ΙΙΙ.

27 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1945
Ο ΣΟΒΙΕΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΝΕΙ ΤΟ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΩΝ ΤΟΥ ΑΟΥΣΒΙΤΣ
Ο σοβιετικός στρατός εισήλθε στο Άουσβιτς και απελευθέρωσε τους εναπομείναντες κρατούμενους. Μόνο μερικές χιλιάδες κρατούμενοι παρέμεναν στο στρατόπεδο. Περίπου 60.000 κρατούμενοι, κυρίως Εβραίοι, κατά την απομάκρυνσή του από το στρατόπεδο λίγο πριν την απελευθέρωσή του εξαναγκάστηκαν σε μία πορεία θανάτου. Στη διάρκεια της εξαναγκαστικής εκκένωσης του Άουσβιτς, οι κρατούμενοι υποβλήθηκαν σε βάναυση κακομεταχείριση και πολλοί δολοφονήθηκαν. Φρουροί των SS πυροβολούσαν όποιον έμενε πίσω. Στη διάρκεια της σύντομης λειτουργίας του, σχεδόν 1 εκατομμύριο Εβραίοι σκοτώθηκαν στο Άουσβιτς. Μεταξύ των άλλων θυμάτων περιλαμβάνονται από 70.000 έως 74.000 Πολωνοί, 21.000 Ρομά (Τσιγγάνοι) και περίπου 15.000 Σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου.

Το ολοκαύτωμα στην Καβάλα

Το Ολοκαύτωμα της Καβάλας είναι λησμονημένο και ελάχιστοι έχουν αναφερθεί σε αυτό, ωστόσο είναι συγκλονιστικός ο τρόπος και κυρίως ο χρόνος μέσα στον οποίο έσβησε από τον χάρτη ολόκληρη η εβραϊκή κοινότητα της πόλης. Δυο ώρες ήταν αρκετές για τα άτυχα θύματα ώστε να οδηγηθούν στον θάνατο μέσα στους θαλάμους αερίων.

Οι περιουσίες τους λεηλατήθηκαν και περίπου 40 άτομα που κατάφεραν και γλίτωσαν, είτε γιατί απουσίαζαν εκείνες τις μέρες από την Καβάλα, είτε γιατί εργάζονταν σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, επέστρεψαν «σε μία πόλη χωρίς αναμνήσεις, χωρίς ελπίδα, σε μία πόλη νεκρή», όπως αναφέρει σε συνέντευξή του  στο «Εθνος» ο επί 32 χρόνια πρόεδρος της Διαχειριστικής Επιτροπής της Ισραηλιτικής Κοινότητας Καβάλας, Βίκτωρ Βενουζίου.

Ο δήμος Καβάλας και το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος τίμησαν  τη μνήμη των 1.484 Ελλήνων Εβραίων της Καβάλας που θανατώθηκαν στο στρατόπεδο εξόντωσης, με τα αποκαλυπτήρια του μνημείου του Ολοκαυτώματος, στο κέντρο της πόλης.

Η εξόντωση των Εβραίων της Καβάλας άρχισε τις 2.30 τα ξημερώματα της 4ης Μαρτίου του 1943. Στρατός, ναυτικό και η βουλγαρική διοίκηση της πόλης επιστρατεύτηκαν για να συγκεντρώσουν από τα σπίτια όλες τις εβραϊκές οικογένειες.

Ο πληθυσμός της Καβάλας ήταν περίπου 10.000 άτομα και από αυτούς οι περίπου 1.500 Εβραίοι. Ηταν φτωχοί καπνεργάτες, ελάχιστοι ασχολούνταν με το καπνεμπόριο, κάποιοι ωστόσο είχαν προλάβει και έφυγαν από την πόλη, λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος.

Η εισβολή
Οι Βούλγαροι στρατιώτες απέκλεισαν τις εισόδους της Καβάλας και κατέλαβαν κεντρικούς δρόμους και κομβικά σημεία, ενώ πενήντα ομάδες μπήκαν στα σπίτια και συνέλαβαν 1.484 άτομα, μέλη 363 οικογενειών.

Οπως προκύπτει από την πολύχρονη μελέτη του ιστορικού Βασίλη Ριτζαλέου, ο οποίος θα είναι ο κεντρικός ομιλητής στην εκδήλωση της Κυριακής, «οι Εβραίοι της Καβάλας έχοντας ελάχιστες αποσκευές μαζί τους συγκεντρώθηκαν στις καπναποθήκες της εβραϊκής εταιρείας Commercial Company of Salonica Ltd στην οδό Αδόλφου Χίτλερ 97 (οδός Βενιζέλου προπολεμικά), η οποία ανήκε πλέον στον Βούλγαρο καπνέμπορο Βλαντιμίρ Ναούμοφ».

Στις 7 και 8 Μαρτίου 1943 έφτασαν στην Καβάλα 15 στρατιωτικά οχήματα από την Ξάνθη και ανέλαβαν τη μεταφορά των Εβραίων στον σιδηροδρομικό σταθμό της Δράμας. Απο εκεί μετά από μεγάλο ταξίδι τους οδήγησαν στο στρατόπεδο εξόντωσης στην Τρεμπλίνκα στην Πολωνία. Οι Εβραίοι έμπαιναν μέσα και υποχρεώνονταν να βγάλουν όλα τα ρούχα τους για να? κάνουν μπάνιο. Ετρεχαν γυμνοί κατά μήκος ενός περιφραγμένου μονοπατιού, γνωστού ως «σωλήνας», που οδηγούσε στους θαλάμους αερίων, οι οποίοι έφεραν την παραπλανητική επιγραφή «λουτρά». Μόλις οι πόρτες έκλειναν αεροστεγώς, ένας κινητήρας διοχέτευε μονοξείδιο του άνθρακα. Ολοι έπεφταν νεκροί.

Ιστορικό
Πώς σώθηκαν 45 άνθρωποι από την κτηνωδία

Ο Σαμπετάι Τσιμίνο γεννήθηκε το 1920 στην Καβάλα, σε μια αγαπημένη οικογένεια. Τον Μάρτιο του 1943 εργαζόταν στη Βουλγαρία σε καταναγκαστικά έργα συντήρησης του σιδηροδρομικού δικτύου.

Την ημέρα του εκτοπισμού δεν βρισκόταν στην Καβάλα και δεν έμαθε τι είχε συμβεί.

Το κατάλαβε τέσσερις μέρες αργότερα, όταν στις ράγες όπου δούλευε μέσα στο βουλγαρικό έδαφος πέρασε ένας συρμός και μέσα στο ανοιχτό βαγόνι είδε τη μητέρα, τα πέντε αδέρφια του, τη γιαγιά του, θείους, θείες και πολλά ξαδέρφια (!). «Σάμπι, να προσέχεις», του φώναξε η μητέρα του, «σώσε μας», ούρλιαζαν τα αδέρφια του.

Η εικόνα
Τότε κατάλαβε πως το κακό είχε φτάσει στην πόρτα τους. Αυτή ήταν η τελευταία εικόνα που είχε από τους δικούς του και μέχρι τον Νοέμβριο του 2003, οπότε και πέθανε, στοίχειωνε τα όνειρά του. Ηταν ο καθημερινός του εφιάλτης.

Ο Σαμπετάι Τσιμίνο και άλλοι 45 Εβραίοι από την Ανατολική Μακεδονία που δούλευαν στη Βουλγαρία σώθηκαν, γιατί ο επικεφαλής του στρατοπέδου απέκρυψε από τους ανωτέρους του την παρουσία τους.

Οταν τέλειωσε ο πόλεμος επέστρεψε στην Καβάλα. Γνώρισε και παντρεύτηκε τη σύζυγό του Μπέλα, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά.

Από την αρχή
«Ημαστε μόνοι μας. Δεν βρήκαμε τίποτα. Τα φτιάξαμε όλα από την αρχή, αλλά η ψυχή δεν ξαναφτιάχνεται. Δεν θέλαμε να έχουμε μνήμες, γιατί αυτές πονούσαν πολύ»

www.slideshare.net/secret/EyTeeDGA4rBsmF

Πηγές:

Αμερικανικό Εθνικό Μουσείο Μνήμης για το Ολοκαύτωμα

https://www.ushmm.org

Εφημερίδα «Έθνος» 14/5/15